مرجع تخصصی قالی و قالیچه

فرش ، به خصوص فرش دستباف یکی اساسی‌ترین اجزای فرهنگ و تمدن ایرانیان میباشد شماره قالیشویی در مشهد و مدام بها بسیار بالایی در جامعه داشته میباشد. حدودا منزل‌ای را در کشور ایران پیدا نمی کنید که فرش نداشته باشد. همین قیمت بالا موجب گردیده‌است تا صنعت فرش نیز در کشور‌ایران سوابق‌ای بسیار زمان بر داشته باشد. هر شهر در کشور‌ایران بسته به فرهنگ و تمدن ساکنان آن ناحیه به نوعی برای خویش فرش می‌بافند و طرز‌های گوناگونی برای این فعالیت دارا هستند. همین تنوع و نازکی سبب گردیده تا فرش اهل ایران آوازه جهانی داشته باشد؛ البته یکی سابق‌ترین و زیباترین نوع از در میان تنوع فرش‌های اهل ایران، فرش مشهد میباشد. فرش زیبای مشهد رفلکس بسیار خیر و خوبی از فرهنگ و تمدن و تاریخ شهر مقدس و زیبای مشهد میباشد و بسیار دیده‌گیر میباشد.

تاریخچه فرش مشهد
فرش زیبای مشهد تاریخی به نسبت وقت گیر دارااست و او‌لین علامت‌هایی که از آن چشم گردیده در عصر صفوی بوده میباشد. صحت دارد که نمی‌توانیم تاریخ دقیقی برای تاریخچه فرش زیبای مشهد گزینش کنیم ولی طبق نوشته‌ها و مدارک اولی فرش منسوب به مشهد دربین سال‌های ۹۹۹ الی ۱۰۳۸ هجری قمری به وجود آمده میباشد. سابق‌ترین نوع فرش تاریخی مشهد که حدود پنج صده عمر دارااست نوعی فرش نماز (سجاده) میباشد که بوسیله سلطان طهماسب به سلیمان باشکوه کادو شد‌ه‌است. این فرش‌ها در سه رتبه کیفیتی در کارخانه پاد شاه ابراهیم میرزا، فرزند سام میرزا و برادرزاده سلطان طهماسب، ساخته می‌شد‌ه‌است.

یکی گونه های سکو یک آن تا دو سال پیش در لندن بود و به باور بعضا اینک در دست کلکسیونر پر اسم و رسم، روضه خوان سعود آل ثانی قطری، میباشد. تنی چند از مثال‌های مرتبه دوم و سوم هنوز در موزه توپکاپی جان دار هستند. در قرن ۱۹ و ۲۰ فرش‌های مشهد تا حدی محبوبیت پیدا کرد که تبدیل به یک کدام از تولیدات صادراتی کشور ایران شد؛ ولی این فقط صادرات وجود ندارد که آرم دهنده محبوبیت این نوع فرش میباشد. بلکه در باطن کشور‌ایران نیز بشاری از عموم از این نوع فرش، یعنی فرش مشهد به کارگیری می‌کردند.

مواد نخستین
یکی خصوصیت‌های بسیار اساسی در فرش مشهد این میباشد که هیچ نوع صرفه‌جویی در مصرف مواد اول نمی شود و از کیفیت بالا‌ترین آنها استعمال می شود. نخ پنبه یکی‌از مهم‌ترین اجزای این فرش میباشد که تار و پور این فرش‌ها را تشکیل میدهد. از این حیث که نخ پنبه‌های مستعمل در فرش زیبای مشهد بسیار کیفیت بالا میباشد، ماندگاری و کارکرد فرش بالا می‌رود. کرک‌های فرش‌های مشهد نیز از پشم تشکیل میشود.

پشم‌ها در‌این فرش به شدت صیقل داده می گردند تا از هیچ نوع ضمختی نداشته باشند و از سوی دیگر رنگ را بهتر به خویش جذب نمایند. اکثر فرش‌های مشهد فقط از این دو ماده نخستین ساخت و ساز می شوند؛ البته گهگاه، به خصوص در مثال‌های تاریخی و سابق‌خیس، مشاهده می کنیم که در ساخت‌و‌ساز فرش تاریخی مشهد از ابریشم نیز استعمال میشود. ابریشم یاری می‌نماید تا فرش بافت قابل انعطاف‌خیس و لطیف‌تری داشته باشد. از طرف دیگر ابریشم بسیار درخشان میباشد و جلوه بسیار زیبایی به فرش خواهد اعطا کرد.

پباده سازی فرش مشهد

فرش مشهد خصوصیت‌های ظاهری بسیار خاص و جذابی دارااست و می تواند به راحتی مجموع علاقمندان به هنر را جذب زیبایی‌های خویش نماید. در نقش‌ها و طرح‌های این فرش معمولا از گل‌های درشت پادشاه عباسی که ساقه‌های نازک و نادر پهنا نشسته‌اند به کار گیری میگردد؛ البته این طرح‌های طبیعی صرفا طرح‌هایی نیستند که درین فرش چشم میگردند. بلکه یکی‌از دیگر از خصوصیت‌های بسیار اصلی فرش مشهد، طرح لچک ترنج که نوشته‌هایی در لبه آنان وجود داراست، میباشد. دیگر طرح‌های اصیل اهل ایران نیز درین فرش نقش بازی می‌نمایند.

تلاوت مقاله طرح و نقش اسلیمی را بیشتر بشناسیم
مثلا گلفرنگ و طرح ربعی سعدی نیز جزو طرح‌ها و نقش‌هایی میباشد که در فرش مشهد مو جود میباشد. طرح‌های کهن فرش تاریخی مشهد از حیث ساختار بسیار مشابه به مدل خاص طرح‌های اصیل هراتی میباشد که مثال‌های از آن منسوب به هرات هنوز هم در زمان ما ما‌نده ‌میباشد. امروز نیز کاربرد این راه به خصوص در طرح‌های افشان و لچک و ترنج با کناره‌های کتیبه‌ای در تولیدها کمپانی فرش آستان قدس رضوی چشم می شود و گونه های طرح‌های گل فرنگ نیز یک‌سری سالی میباشد که در مشهد ترویج یافته ‌میباشد.

در فرش‌های مشهد از رنگ‌های جذابی به کار گیری می گردد. رنگ قرمزدانه که به طور طبیعی و از تن جانوران به کار میاید، در رنگ‌بندی فرش زیبای مشهد بسیار مشاهده میشود. رنگ عنابی نیز بسیار رایج بوده و افزون بر آن، گونه های رنگ‌های سبز، آبی‌رنگ و طوطیا‌ای نیز در رنگ‌بندی این فرش حضور دارا‌هستند.

خصوصیت‌های بافت
یک کدام از مهم ترین نکات در فرش‌های مشهد، نوع بافت ویژه آنان میباشد. گرچه گره فارسی متداول‌خیس میباشد البته نوع بافت فرش مشهد ترکیبی از دو نوع بافت فارسی و ترکی باف میباشد. همین بافت موجب میگردد تا استحکام فرش‌های مشهد تا حد متعددی ارتقا پیدا نماید. دارهای فرش بافی نیز کلیه از نوع عمودی و اثبات می‌باشند. رایج‌ترین بعد ها برای فرش‌های مشهد، فرش‌های ۶ متری، ۱۲ متری و ۱۵ متری میباشند؛ ولی شما میتوانید فرش مشهد را در بعد ها گوناگونی خریداری فرمایید. تنوع بعد ها برای فرش مشهد چندان بالا میباشد که شما حتی می توانید فرش‌هایی با مساحت بالای ۱۰۰ متر نیز پیدا فرمائید. پود کشی نیز در فرش مشهد به طور دو پود میباشد و در دسته فرش‌های لول بافت قرار می گیرد. این مورد نیز به سفتی و استقامت یاری شایانی می‌نماید.

اکثر فرش‌های مشهد دارنده رج‌شماری در بین ۳۰ تا ۳۵ و در مورد ها معدود تا ۴۰ رج دارا هستند؛ ولی در‌صورتی‌که تاریخ فرش مشهد کاوش کنیم قادر خواهیم بود فرش‌هایی بسیار خوشگل و با رج‌شمار ۱۳۰ نیز پیدا کنیم. بخش اعظمی از مثال‌های سابق فرش‌های دارای شهرت عمواوغلی وجود دارااست که رج‌شمار‌هایی مثل ۱۳۰ رج دارا‌هستند. شیرازه بافی در‌این فرش نیز مثل رج‌شمار آن در حین تاریخ دستخوش تغییراتی شد‌ه‌است. فعالیت شیرازه بافی در فرش مشهد تا همین ۵۰ سال پیش به طور همزمان با بافت فرش ایفا میشد، ولی از آن پس تا امروز شیرازه بافی فرش‌ها به پس از کامل شدن بافت موکول گردیده است. گلیم بافی نیز به مدل فارسی میباشد و بر دارفرش‌های عمودی و اثبات اعمال می‌گردد.

فرش مشهد در شروع جهانی شدن

یکی مشکلاتی در خط مش فرش مشهد قرار داشت سوء به کار گیری کشورهای دیگر از طرح‌های بسیار زیبای فرش‌های مشهد بود. نسخه برداری برداری های بی حد و اکانت فرش‌بافان کشورهای فرنگی از طرح و نقش فرش‌های مشهد و کاشمر و از دست رفتن بازارهای جهانی برای تولیدکنندگان این نوع فرش، عامل ها را بر آن داشت تا غبار تاسی را از فرش حوزه‌ استان های شرقی بزدایند و اسم تجاری آن را در دنیا به تصویب برسانند. به همین برهان اداره‌ تمام حمایت از مالکیت صنعتی وزارت صنعت، معدن و بیزنس با دقت به نقش اصلی مالکیت فکری و صنعتی و نقش گزینش کننده آن در بسط اقتصادی مرزوبوم، تصویب جهانی طرح و نقش فرش دستباف مشهد و کاشمر را برای اخذ آرم تجاری جهانی در حالا چک دارااست.